Hộp số ô tô là bộ phận quan trọng giúp truyền và điều chỉnh lực từ động cơ đến bánh xe, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận hành. Hiện nay, hộp số ô tô có nhiều loại như số sàn (MT), số tự động (AT), hộp số vô cấp (CVT) hay hộp số ly hợp kép (DCT), mỗi loại phù hợp với từng nhu cầu sử dụng khác nhau. Bài viết sau từ TROLYoto sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn hộp số ô tô là gì, các loại hộp số phổ biến và cách bảo dưỡng đúng cách để xe luôn hoạt động bền bỉ.

1. Hộp số ô tô là gì?

Hộp số ô tô là một bộ phận quan trọng trong hệ thống truyền động, đảm nhiệm vai trò điều chỉnh tỷ số truyền giữa động cơ và bánh xe. Nhờ vậy, mô-men xoắn ở các bánh xe và tốc độ được kiểm soát linh hoạt, phù hợp với từng điều kiện vận hành. Bên cạnh đó, hộp số còn giúp xe chuyển đổi hướng di chuyển, ngắt kết nối động cơ khi cần và nâng cao hiệu quả vận hành.

>>> Để khám phá chi tiết hơn về chức năng của hộp số, bạn có thể tham khảo bài viết: Công dụng của hộp số ô tô.

Về mặt cấu tạo, hộp số ô tô được cấu thành từ 6 bộ phận cơ bản sau:

Vỏ hộp số (vỏ hộp truyền động): Là lớp vỏ bảo vệ các chi tiết bên trong hộp số, đồng thời giữ dầu bôi trơn và giúp tản nhiệt.
Trục hộp số: Gồm trục sơ cấp (nối với động cơ), trục thứ cấp (nối với bánh xe) và trục trung gian (nếu có). Các trục này gắn với bánh răng để truyền mô-men xoắn.
Bánh răng: Là bộ phận chính chịu trách nhiệm truyền và điều chỉnh mô-men xoắn, thay đổi tỷ số truyền giúp xe chạy nhanh hoặc chậm tùy theo nhu cầu.
Bộ đồng tốc (chỉ có ở hộp số sàn): Giúp đồng bộ tốc độ giữa các bánh răng và trục trước khi cài số, đảm bảo việc chuyển số êm ái, không gây mài mòn.
Bộ ly hợp (hộp số sàn): Nối và ngắt truyền động giữa động cơ và hộp số, cho phép người lái chuyển số hoặc dừng xe mà không tắt máy.
Bộ biến mô (hộp số tự động): Thay thế cho bộ ly hợp trong hộp số tự động, thực hiện chức năng truyền lực và điều chỉnh mô-men xoắn một cách tự động, mượt mà.

Hộp số ô tô là một bộ phận quan trọng trong hệ thống truyền động

2. 4 loại hộp số xe ô tô phổ biến hiện nay

Có bốn loại hộp số phổ biến trên xe ô tô hiện nay gồm: số sàn, tự động, vô cấp và ly hợp kép. Mỗi loại có đặc điểm vận hành khác nhau, phù hợp với từng nhu cầu và thói quen sử dụng.

Loại hộp số	Ưu điểm	Nhược điểm
Hộp số sàn (MT)	Chi phí sản xuất và bảo dưỡng thấp Tiết kiệm nhiên liệu Độ bền cao	Phải thao tác thủ công Gây mệt mỏi khi đi đường đông, kẹt xe
Hộp số tự động (AT)	Dễ sử dụng, không cần đạp côn Phù hợp với người mới Thoải mái khi lái xe trong đô thị	So với hộp số sàn (MT), hộp số tự động (AT) có giá mua xe và chi phí sửa chữa cao hơn Thường tiêu tốn nhiên liệu nhiều hơn so với hộp số sàn (MT) hoặc vô cấp (CVT)
Hộp số vô cấp (CVT)	Tăng tốc mượt mà, không bị giật Tiết kiệm nhiên liệu Hoạt động êm ái	Cảm giác lái thiếu chân thực Chi phí sửa chữa cao
Hộp số ly hợp kép (DCT)	Sang số nhanh, mượt Hiệu suất truyền lực cao Trải nghiệm lái chính xác	Cấu tạo phức tạp, dễ nóng khi chạy chậm Chi phí bảo dưỡng cao

Dưới đây là thông tin chi tiết về 4 loại hộp số ô tô phổ biến trên:

2.1. Hộp số sàn (MT)

Hộp số sàn (MT) là loại hộp số truyền thống, cho phép người lái tự điều khiển việc chuyển số thông qua cần số và bàn đạp côn. Hộp số yêu cầu người lái tự thao tác sang số và sử dụng chân côn để ngắt - nối truyền động. Ưu điểm của loại hộp số này là chi phí sản xuất và bảo dưỡng thấp, tiêu hao nhiên liệu ít và ít hư hỏng vặt. Tuy nhiên, khi di chuyển trong điều kiện kẹt xe hoặc đô thị đông đúc, người lái phải chuyển số liên tục, gây mệt mỏi và bất tiện.

2.2. Hộp số tự động (AT)

Hộp số tự động (AT) là loại hộp số có khả năng tự chuyển cấp số mà không cần sự can thiệp của người lái vào chân côn hoặc cần số. Hộp số AT có khả năng chuyển số hoàn toàn tự động, không cần sử dụng chân côn. Điều này giúp việc lái xe dễ dàng hơn, nhất là đối với người mới hoặc khi chạy xe trong thành phố. Dù vậy, hộp số AT thường có giá cao hơn hộp số sàn, tiêu tốn nhiều nhiên liệu hơn và chi phí sửa chữa cũng cao hơn.

2.3. Hộp số vô cấp (CVT)

Hộp số vô cấp (CVT) là loại sử dụng hệ thống puli và dây đai thay vì bánh răng, cho phép thay đổi tỷ số truyền một cách liên tục và mượt mà. Nếu ưu tiên sự êm ái và khả năng tiết kiệm nhiên liệu, hộp số này là lựa chọn phù hợp.

Dòng hộp số này sử dụng hệ thống puli và dây đai thay cho bánh răng cố định, cho phép thay đổi tỷ số truyền một cách liên tục. Nhờ đó, quá trình tăng tốc diễn ra mượt mà, không có cảm giác sang số rõ rệt như các loại hộp số truyền thống. Nhưng cảm giác lái có thể thiếu chân thực do không có cấp số rõ ràng và chi phí sửa chữa thường cao hơn do cấu tạo đặc thù.

2.4. Hộp số ly hợp kép (DCT)

Hộp số ly hợp kép (DCT) là loại hộp số tự động sử dụng hai bộ ly hợp để điều khiển các cấp số chẵn và lẻ, giúp sang số cực nhanh và mượt mà.

Kết hợp giữa hiệu suất cao và khả năng sang số nhanh, hộp số ly hợp kép (DCT) thường được trang bị trên các dòng xe thể thao hoặc cao cấp. Nhờ hai bộ ly hợp hoạt động luân phiên, DCT cho phép chuyển số nhanh chóng và liền mạch, mang lại trải nghiệm vận hành mượt mà và chính xác. Tuy nhiên, công nghệ này có cấu tạo phức tạp, yêu cầu kỹ thuật bảo dưỡng chuyên sâu và có thể xảy ra hiện tượng quá nhiệt khi xe thường xuyên di chuyển chậm hoặc dừng - khởi động liên tục trong đô thị.

4 loại hộp số phổ biến gồm: số sàn, tự động, vô cấp và ly hợp kép

Ngoài 4 loại hộp số phổ biến kể trên, hiện nay một số dòng xe còn sử dụng hộp số bán tự động (AMT) và hộp số biến thiên thông minh (IVT).

Hộp số AMT là dạng cải tiến từ hộp số sàn, được tự động hóa thao tác côn và sang số bằng bộ điều khiển điện tử, giúp người lái không cần đạp côn thủ công. Dù có giá thành rẻ và tiết kiệm nhiên liệu, AMT lại thường cho cảm giác sang số kém mượt.
Hộp số IVT là biến thể hiện đại của CVT, có khả năng mô phỏng các cấp số để tạo cảm giác lái chân thực hơn, đồng thời duy trì sự êm ái và hiệu quả nhiên liệu vượt trội.

Hộp số AMT là dạng cải tiến từ hộp số sàn

3. Hướng dẫn cách bảo dưỡng hộp số ô tô

Thực hiện bảo dưỡng hộp số ô tô đúng quy trình không chỉ giúp bôi trơn các chi tiết bên trong, hạn chế mài mòn và hư hỏng mà còn đảm bảo hộp số hoạt động ổn định, bền bỉ và hiệu quả theo thời gian.

Để bảo dưỡng hộp số ô tô, bạn tiến hành theo 4 bước dưới đây:

Bước 1: Thay dầu hộp số

Sau một thời gian sử dụng, dầu hộp số sẽ bị giảm chất lượng, mất khả năng bôi trơn và làm mát. Cần thay dầu định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất (thường từ 40.000-100.000 km, tùy loại hộp số).

Bước 2: Kiểm tra mức dầu hộp số

Đảm bảo dầu luôn ở mức tiêu chuẩn để tránh tình trạng thiếu dầu gây quá nhiệt hoặc dư dầu gây rò rỉ. Có thể kiểm tra qua que thăm hoặc cảm biến tùy theo thiết kế xe.

Bước 3: Vệ sinh lọc dầu hộp số
Bộ lọc dầu giúp giữ lại cặn bẩn trong quá trình vận hành. Nếu không vệ sinh hoặc thay lọc định kỳ, cặn bẩn tích tụ có thể làm tắc nghẽn và ảnh hưởng đến hiệu suất hoạt động của hộp số.

Bước 4: Kiểm tra các chi tiết liên quan

Bao gồm ống dẫn dầu, gioăng phớt, bầu lọc, hệ thống làm mát dầu hộp số và bộ ly hợp (với hộp số sàn). Việc phát hiện sớm rò rỉ, nứt vỡ hoặc hao mòn giúp tránh các sự cố nghiêm trọng.

Bảo dưỡng đúng cách giúp hộp số vận hành ổn định và bền lâu

Lưu ý: Trong quá trình bảo dưỡng, cần đặc biệt chú ý đến một số yếu tố để đảm bảo hiệu quả và tránh gây hư hỏng cho hộp số:

Sử dụng đúng loại dầu hộp số theo tiêu chuẩn của nhà sản xuất, không dùng lẫn giữa dầu hộp số sàn và tự động.
Không tiếp tục sử dụng dầu hộp số đã bị biến chất hoặc quá hạn, vì có thể gây hư hỏng nặng cho hệ truyền động.
Lựa chọn cơ sở bảo dưỡng uy tín, có kinh nghiệm xử lý các vấn đề liên quan đến hộp số. Bạn có thể sử dụng tính năng Tìm gara uy tín trên TROLYoto để tham khảo các địa điểm được đánh giá cao từ cộng đồng người dùng.

Hiểu rõ hộp số ô tô là gì, cách phân loại và quy trình bảo dưỡng sẽ giúp bạn đưa ra lựa chọn phù hợp khi mua xe cũng như duy trì hiệu quả vận hành lâu dài. Dù là số sàn (MT), số tự động (AT), hộp số vô cấp (CVT) hay hộp số ly hợp kép (DCT), mỗi loại hộp số đều có ưu - nhược điểm riêng và cần được chăm sóc định kỳ đúng cách. Nếu cần hỗ trợ trong việc bảo dưỡng hoặc tìm gara uy tín, bạn có thể sử dụng các công cụ hữu ích như Trolyoto để tiết kiệm thời gian và chi phí.